Ковидтен кейінгі бейіні
Коронавирустық инфекциямен ұзақ уақыт бойы ауырған адамдар қалпына келгеннен кейін шаштың түсуі, микро инсульт, жақында басталған қант диабеті, ұзақ уақытқа созылатын шаршау, бұлшықет ауруы, депрессия, ұйқының бұзылуы және тағы басқалар сияқты белгілерге тап болады. Осыған байланысты постковидтік синдромның нақты көрінісі қандай болатындығы туралы нақты бейне жоқ. Постковидтік синдромның ресми қабылданған анықтамасынсыз оның қаншалықты кең таралғанын, қаншаға созылатынын, кімнің қатерге ұшырайтынын бағалау қиын.
Қазіргі уақытта пациенттердің осы тобын анықтау бойынша бірнеше зерттеулер басталады.
- Лейкоцитарлық формуласы бар қанның клиникалық талдауы (ҚЖТ) – бұл жасушалар санын, пішінін, өлшемін, нысанды элементтердің арақатынасын бағалауға мүмкіндік беретін базалық зертханалық зерттеу. Қарапайым және ақпараттық зерттеу денсаулық жағдайына кешенді баға береді, дер кезінде патологияның, оның ішінде жасырын патологияның диагностикасын жасауға мүмкіндік береді. Жалпы қан анализі ағзада болатын жұқпалы, гематологиялық, аллергиялық, онкологиялық процестерді анықтайды, аурулардың динамикасын және жүргізілетін терапияның тиімділігін көрсетеді, дәрілік заттардың уытты әсерін анықтайды.
- D - димер – бұл қан ұйындыларын еріту процесінде фибриннің ыдырау нәтижесі (фибринолиз). D-димерге жасалған талдау кешенде бірден 2 факторды бағалауға мүмкіндік береді: коагуляция (қанның ұюы) және фибринолиз (ұйындылардың еруі). Маркер қан айналымы жүйесі аурулары (варикоз, тромбофилия, өкпе эмболиясы және т.б.) жағдайында олардың арасындағы теңгерімсіздікті уақтылы анықтауға мүмкіндік береді.
- С-реактивті ақуыз – бауыр өндіретін ақуыз сол қабыну маркерлерінің ақуыздарына жатады. Ақуыз деңгейі қабыну кезінде жоғарылайды, сондықтан қазіргі уақытта жүйелік қабынудың негізгі биомаркері ретінде қарастырылады. Ол инфекциядан қорғауда маңызды рөл атқарады. СРА көптеген ауру тудыратын микробтардың жасушалық бетімен байланысады, осылайша иммундық жүйе белсендіріледі. Жалпы және тура Билирубин - бауыр жұмысын, қан эритроциттерінің бұзылу жылдамдығын және өттің іркілуін болуын көрсетеді. Ол екі бөліктен тұрады – бауыр жасушаларымен залалсыздандырылған тура және ағза үшін қауіпті жанама.
- Аланинаминотрансфераза (АЛТ) және аспартатаминотрансфераза (АСТ) – ағзаның барлық жасушаларында бар ферменттер аминқышқылдардың катализациясы мен өзара айналуына жауап береді. АЛТ негізінен бауырда, ал АСТ бұлшық ет тінінде шоғырланған. АЛТ және АСТ деңгейінің жоғарылауы әртүрлі этиологиядағы бауырдың зақымдануын көрсетеді. Мысалы – алкогольмен, дәрі-дәрмекпен немесе кез келген басқа да уытты зақымдану; бауыр циррозы (команың дамуына дейін); жіті вирустық гепатит (А, В, С, Е, F гепатиті, герпес вирустары) немесе дельта агенттері бар немесе жоқ созылмалы В немесе С вирустық гепатиті; аутоиммунды гепатит, шамадан тыс дене жүктемесі, нәресте шақ. Сондай-ақ, тіндердің механикалық немесе ишемиялық зақымдануы, ауыр күйіктер; ыстық өтуі, миокардит, миозит, ішектік бітеліс; жіті панкреатит, семіру, ишемиялық инсульт, гемофилия.
- Глюкоза (қандағы қант) – ағза тіндерін энергиямен қамтамасыз етуде және жасушалық тыныс алуда маңызды рөл атқарады. Егер глюкоза мөлшері нормадан асып кетсе, онда жасушалардың энергетикалық аштығы пайда болады. Егер адамда глюкозаның созылмалы төмендеуі байқалса, онда мидың және жүйкенің жасушалары зақымдануы болуы мүмкін. Қант диабетінің және онымен байланысты асқынулардың негізгі маркері.
- Қандағы креатинин – ақуыздың ыдырау өнімі. Ол бұлшық еттерде пайда болады, содан кейін қан жүретін арнаға түседі, бүйректермен сүзіледі және зәрмен шығады. Креатинин ағза тіндеріндегі энергетикалық алмасу үшін қажет. Бұлшық ет жұмысы көп болған сайын креатинин көп бөлінеді, өйткені ол энергетикалық өнім болып табылады.
- Несепнәр – ақуыз алмасудың соңғы өнімі. Ол бауырда өндіріледі, қанмен бүйрекке ауыстырылады, онда тамырлы шумақ арқылы сүзіледі, содан кейін шығарылады. Талдау нәтижесі бүйректің жұмысын көрсетеді.