ОЛИМП клиникалық-диагностикалық зертханалары

Гаптоглобин - бос гемоглобинді байланыстыратын ақуыз, гемолизді диагностикалау мен мониторингтеуде ғана емес, сондай-ақ қабыну процестерін бағалауда да шешуші рөл атқарады. Оның ерекше қасиеттері мен клиникалық маңыздылығы оны медицинаның әртүрлі салаларында құнды биомаркер етеді.

Гемолизді диагностикалау және мониторингтеу

Гаптоглобиннің төмен деңгейі гемолиздің белгісі болып табылады, бұл кезде эритроциттер жойылады. Гаптоглобинді өлшеу дәрігерлерге гемолизді тез диагностикалауға және оның ауырлығын анықтауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, гаптоглобинді бақылау гемолизді емдеу тиімділігін бағалау үшін пайдалы болып табылады.

Қабынуды бағалау

Гаптоглобин жедел фаза ақуызы болып табылады, яғни оның деңгейі қабынуға жауап ретінде жоғарылайды. Гаптоглобинді өлшеу ревматоидты артрит, қызылжегі және Крон ауруы сияқты әртүрлі қабыну ауруларын диагностикалауға және мониторингтеуге көмектеседі. Оның деңгейі аурудың белсенділігімен байланысты болуы мүмкін және қабынуға қарсы емдеудің тиімділігін бағалау үшін қолданылуы мүмкін.

Анемияны дифференциалды диагностикалау

Гаптоглобин гемолитикалық анемияны темір тапшылығы анемиясы немесе созылмалы ауру анемиясы сияқты анемияның басқа түрлерінен ажыратуға көмектеседі. Гаптоглобиннің төмен деңгейі гемолитикалық анемияны көрсетеді, ал қалыпты немесе жоғары деңгейлер анемияның басқа себептерін көрсетуі мүмкін.

Бауыр ауруының ауырлығын диагностикалау және бағалау

Гаптоглобиннің төмен деңгейі бауыр ауруының, әсіресе цирроз және гепатит сияқты созылмалы аурулардың белгісі болуы мүмкін. Гаптоглобинді өлшеу дәрігерлерге бауыр ауруын анықтауға және оның ауырлығын бағалауға көмектеседі. Төменгі деңгейлер, әдетте, бауырдың ауыр зақымдалуымен байланысты болады.

Қорытынды

Гаптоглобин гемолиз және қабыну ауруларын диагностикалау, дифференциалды диагностикалау, мониторингтеу және болжау үшін маңызды биомаркер болып табылады. Оны өлшеу дәрігерлерге негізделген шешімдер қабылдауға және емделушілерге оңтайлы күтімді қамтамасыз етуге қажетті ақпаратты береді. Бұл процестердегі гаптоглобиннің рөлін түсіну емдеу нәтижелерін жақсарту және әртүрлі аурулардың ауыртпалығын азайту үшін өте маңызды болып табылады.

Созылмалы бүйрек ауруы (СБА) Қоғамдық денсаулық пен экономикаға үлкен қауіп төндіре отырып, бүкіл әлем бойынша күннен күнге кең таралып жатқан ауру болып табылады. Бұл бүйрек бірте-бірте өз функциясын жоғалтатын және көптеген жылдар бойы баяу, кейде тіпті ерте кезеңдерде байқалатын белгілерсіз дамитын жағдай болып табылады.Дегенмен, егер оны уақытылы анықтамаса және бақыламаса, бұл бүйрек жеткіліксіздігі мен жүрек-қан тамырлары ауруларын қоса алғанда, ауыр асқынуларға әкелуі мүмкін.

Мәселе сандармен

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша әлемде 840 миллионға жуық адам созылмалы бүйрек ауруымен (СБА) ауырады. Қазақстанда әрбір оныншы тұрғын бұл ауруға шалдығады, бірақ жетеуінің біреуіне ғана СБА диагнозы қойылады. Бүгінгі таңда бүйрек трансплантациясына кезекте 3600-ге жуық қазақстандық, оның ішінде 80-нен астам бала тұр.

Себептері мен қауіп факторлары

Қант диабеті, күретамырлы қысымның көтерілуі және семіздік СБА-ның негізгі себептері болып табылады. Генетика, қабыну аурулары, жаман әдеттер және токсиндердің ұзақ әсер етуі сияқты басқа факторлар да СБА даму қаупін арттыруы мүмкін.

Диагностикалау және емдеу

Созылмалы бүйрек ауруын (СБА) зертханалық диагностикалау үшін бүйрек қызметін, креатинин деңгейін және басқа да маңызды өлшемшарттарды анықтауға мүмкіндік беретін бірнеше негізгі тесттер қолданылады:

• Қандағы креатинин: Бұлшықет тінінде пайда болатын зат алмасу өнімі креатинин әдетте бүйрек арқылы шығарылады. Қандағы креатинин деңгейінің жоғарылауы бүйрек функциясының нашарлауын көрсетуі мүмкін, өйткені бүйрек оны ағзадан шығара алмайды.
• Шумақтық сүзілу жылдамдығын (ШСЖ) бағалау: Бұл тест бүйректің қанды қаншалықты жақсы сүзетінін бағалауға мүмкіндік береді. Ересектерде шумақтық сүзілу жылдамдығын есептеу үшін CKD-EPI формуласы, ал балалар үшін Шварц формуласы қолданылады. Қалыпты ШСЖ шамамен 90-120 мл/мин/1,73м² құрайды.
• Несептегі альбумин-креатинин арақатынасы: Бүйрек зақымданған кезде, несептегі альбумин деңгейі жоғарылауы мүмкін, бұл СБА ерте белгісі болуы мүмкін. Бұл тест көбінесе протеинурияны анықтау үшін қолданылады.
• Қандағы электролиттерді (натрий, калий және басқалар) өлшеу: СБА ағзадағы электролит теңгерімінің бұзылуына әкелуі мүмкін, сондықтан олардың қандағы деңгейін өлшеу бүйректің жай-күйін бағалау үшін маңызды.

Бұл тесттер дәрігерлерге бүйрек қызметін бағалауға және СБА бар-жоғын немесе дамуын анықтауға мүмкіндік береді. Зертханалық зерттеулердің нәтижелері тиісті емдеуді таңдау және жүргізілетін емдеудің тиімділігін бақылау үшін де қолданыла алады.

СБА құралнамалық диагностикалау:

• Бүйректі ультрадыбыстық зерттеу (УДЗ);
• Компьютерлік томография;
• Магниттік-резонанстық томография (МРТ);
• Контрастты заттарды енгізумен рентгенография:

Емдеу аурудың дамуын бәсеңдетуге, белгілерін бақылауға және асқынулардың алдын алуға бағытталған. Бұл дәрі-дәрмектерді, өмір салтын өзгертуді және кейбір жағдайларда тіпті диализді немесе бүйрек трансплантациясын қамтуы мүмкін.

Сын-қатерлер мен перспективалар

Медицина СБА-ны диагностикалау мен емдеуде айтарлықтай жетістіктерге жеткенімен, бұл мәселе денсаулық сақтау үшін әлі де қиындық тудырады. Тәуекел факторлары мен алдын алу әдістері туралы денсаулық сақтау мен қоғамның білімге қолжетімділігін жақсарту бұл аурудың таралуын төмендетуде шешуші рөл атқаруы мүмкін.

Қорытынды

СБА медициналық қоғамдастық, қоғам және мемлекеттік құрылымдар тарапынан кешенді тәсілді талап ететін денсаулық сақтаудың күрделі мәселесі болып табылады. Ерте диагностикалау, қоғамға білім беру және қолжетімді емдеу үшін ресурстармен қамтамасыз ету - СБА-ның халық денсаулығына әсерін азайтудың негізгі қадамдары.